Ondanks snelle ontwikkelingen rond kunstmatige intelligentie gebruikt ongeveer de helft van nieuwsredacties generatieve kunstmatige intelligentie als ChatGPT. Dit blijkt uit onderzoek van WAN-IFRA, een mondiaal samenwerkingsverband tussen nieuwsuitgeverijen, onder 101 nieuwsorganisaties wereldwijd. Op de redacties waar geëxperimenteerd wordt, is slechts een kleine groep wekelijks in de weer met beeldgeneratoren en prompts.
Wie na de PR-hype rond ChatGPT dacht dat iedere journalist zich op generatieve kunstmatige intelligentie (GenAI in het kort) heeft gestort, is te snel tot conclusies gekomen, blijkt uit de enquête van WAN-IFRA onder nieuwsredacties. Op ongeveer de helft (49 procent) van 101 ondervraagde nieuwsredacties worden generatieve AI-systemen als Midjourney, ChatGPT of Stable Diffusion gebruikt. Wat zeggen aanvullende onderzoeksdata over dit aantal?
Hardcore early adopters
Op de vraag ‘Welk percentage van journalisten op jouw redactievloer gebruiken tools als ChatGPT al op een wekelijkse basis?’ blijkt dat slechts een klein deel van de nieuwsredacties hardcore early adopters op de redactievloer hebben. Bij 71 redacties is het geschatte gebruik van GenAI gering te noemen en op 13 redacties zou zelfs geen enkele journalist op regelmatige basis met GenAI werken. De onderzoekers wijten dit aan het feit dat de technologie zich nog snel ontwikkelt en het daardoor moeilijk is voor niet-experts om in te voeren.
De geringe inzet zegt, volgens onderzoekers, daarentegen niets over de kansen die journalistieke redacties zien voor de inzet van GenAI. Deze vorm van kunstmatige intelligentie verwerkt trainingsdata om tekst, geluid of beeld te maken en kan op verschillende manieren journalistiek ingezet worden: van het verzamelen en evalueren van bronnenmateriaal tot de productie en distributie van journalistieke verhalen. Over het algemeen is de houding tegenover de technologie positief: 70 procent van de ondervraagde redacties zegt te verwachten dat GenAI-tools nuttig gaan zijn voor hun journalisten en redacties. Op dit moment wordt de technologie vooral ingezet om teksten te genereren, voor simpele researchtaken en om eindredactie op journalistieke producten door te voeren.
Feitelijke missers
Verrassend is dit wel. Journalisten zien gebrekkige accuraatheid van de technologie vaak als een valkuil. Een groot deel van kunstmatig gegenereerde output kent accuraatheidsfouten waaronder feitelijke fouten en missers rond bronvermelding.
Er zijn ook journalistieke organisaties die door de mand zijn gevallen in het gebruik van generatieve AI, zonder de juiste bronvermelding. De Amerikaanse technieuwssite CNET ging bijvoorbeeld in de fout. En vergeet ook het met ChatGPT-gegenereerde Schumacherinterview van een Duits roddelblad niet. Daarnaast ontbreekt het in ChatGPT bijvoorbeeld aan actieve bronvermelding. Dit is problematisch, wanneer gerespecteerde nieuwssites binnen het tekstdataset van ChatGPT gelijkgesteld worden met nepnieuwssites, zoals deze week uit onderzoek van De Groene Amsterdammer en de Utrecht Data School is gebleken.
Gebrek aan AI-beleid
Volgens de onderzoekers worden onzekerheden vergroot door een gebrek aan ‘duidelijke richtlijnen’ en AI-beleid op nieuwsredacties. Op twintig redacties zijn er richtlijnen of afspraken over het gebruik. Bij drie redacties is het gebruik van GenAI verboden. Dit zou open gesprekken over AI-inzet makkelijker maken. Dit lijkt ook uit de impact van de nieuwe ANP-leidraad. Daar staan sindsdien meer journalisten open voor het experiment met kunstmatige intelligentie. Er wordt desondanks gepionierd met AI-richtlijnen. Naast het ANP publiceert ook het Duitse persagentschap DPA recent een AI-leidraad, in navolging op Oostenrijkse collega’s een jaar eerder. Ook individuele nieuwsmedia komen met AI-richtlijnen, zoals Bayerische Rundfunk en de BBC. De Belgische Raad van Journalistiek heeft AI zelfs sinds afgelopen april in haar journalistieke code verwerkt.
Verantwoorde overgangsfase
Op dit moment zitten we, ook gezien het WAN-IFRA-rapport, in een overgangsfase. We werken al jaren met AI en steeds meer met GenAI. Zoals afgelopen april met collega’s Danielle Arets en Bart Wernaart in NRC Handelsblad stelde, biedt AI veel kansen voor de journalistiek. Richtlijnen zijn alleen nodig voor een verantwoorde inbedding van de technologie in het journalistieke werk. Dit kan volgens de WAN-IFRA-onderzoekers in een stroomversnelling komen. “Nu nieuwsredacties worstelen met de vele complexe vragen rond GenAI, lijkt het veilig om aan te nemen dat steeds meer uitgevers een specifiek AI-beleid zullen opstellen voor het gebruik van de technologie (of het gebruik ervan misschien helemaal zullen verbieden),” concluderen ze.
Het hele onderzoek is hier te downloaden. Ik onderzoek voor Fontys Journalistiek AI-ontwikkelingen en publiceer daar incidenteel over op dit blog. De uitgelichte afbeelding bij dit artikel is gegenereerd met behulp van beeldgenerator DALL-E. De gebruikte prompt hierbij: “A realisitic image of an investigative journalist working with artificial intelligence without using the color blue”.
